In dit artikel heb ik uitgelegd wat de belichtingsdriehoek is en hoe het je helpt om de perfecte belichting te krijgen. Maar de belichtingsdriehoek heeft ook een creatieve kant waarmee jij kan bepalen hoe jouw foto er uit ziet. Met de belichtingsdriehoek bepaal je namelijk niet alleen je belichting maar ook beweging en scherptediepte in je foto.
Beweging
Je hebt vast wel eens een foto gezien waarin een fietser lijkt stil te staan en de achtergrond lijkt mee bewegen of juist andersom. Of een foto waarin de zee uit lijkt te zijn gesmeerd. Dit kun je bereiken door te spelen met je sluitertijd. Dezelfde sluitertijd als waarmee je bepaalt hoeveel licht er op je sensor valt. Door de sluitertijd langer te maken laat je namelijk niet alleen meer licht toe op je sensor, maar geef je de mogelijkheid aan objecten om zich te verplaatsen door het beeld. Of het tegenovergestelde, waardoor objecten zich juist niet kunnen verplaatsen door het beeld en ze bevroren lijken te worden.
Hoe langer je sluitertijd, hoe langer de sluiter open blijft en je sensor wordt belicht. Dit zorgt ervoor dat alles wat door het beeld beweegt op meerdere plekken op de sensor wordt geregistreerd. Hierdoor wordt het bewegende object een waas in je foto. Door juist mee te bewegen met je onderwerp, lijkt je onderwerp niet te bewegen, maar beweegt de achtergrond ten opzichte van je sensor en wordt deze wazig. Door een goede keuze te maken bepaal jij wat er in de foto beweegt en wat niet.
Een andere toepassing, die nog nuttiger is voor landschapsfotografie, is het toepassen van een lange sluitertijd. Door je sensor voor een nog langere tijd te belichten, bijvoorbeeld enkele seconden, maak je een foto waarin alles dat beweegt zich uitsmeert over het beeld. Dit kunnen wolken zijn of water of bomen of wat er dan ook beweegt voor je ogen. Mijn favoriet hierin is water. Het water krijgt een melkachtige dromerige kwaliteit die je op geen andere manier kan .
Het nadeel van beweging
Maar, “ieder voordeel heb ze nadeel”. Het introduceren van beweging in een foto is altijd een goed afgewogen keuze. Meestal wil je namelijk helemaal geen beweging in je foto, maar wil je juist het moment scherp vastleggen zoals je het ziet. Hiervoor heb je juist een kortere sluitertijd nodig, maar dat gaat weer ten koste van de hoeveelheid licht die je sensor kan bereiken, waardoor je foto donkerder wordt.
Daarnaast kun je vanuit de hand maar voor een beperkte tijd helemaal stil staan. Met training en de juiste techniek kun je langer stil staan, maar er zit een limiet aan. Wanneer je sluitertijd langer is dan jij stil kan staan zal de foto bewogen zijn. Als je een sluitertijd wil die langer is dan je uit de hand kan bereiken, zal je moeten fotograferen vanaf een statief of een andere manier vinden om je camera ergens neer te zetten.
Scherptediepte
Met scherptediepte bedoelen we hoeveel van je foto in focus is. Met een kleine scherptediepte is bijvoorbeeld alleen je voorgrond of alleen je achtergrond scherp. Met een grotere scherptediepte is zowel je voor- als je achtergrond scherp. Scherptediepte kun je zien als een box waarin alles scherp is. Hoe meer scherptediepte, hoe groter de box en hoe meer er in focus is. Ok, als je daar niets van begreep snap ik dat. Het is best een lastig concept, dus laat mij het je uitleggen met een afbeelding. In deze foto is het hoofd van de kat scherp, maar is zijn staart uit focus en is de achtergrond ook uit focus. De 'box' waarin alles in focus is, bevindt zich dus om zijn hoofd.
Ook is scherptediepte afhankelijk van een aantal factoren zoals je diafragma, je brandpuntsafstand, de afstand tot je onderwerp en de relatieve afstand tussen de voorgrond en de achtergrond. Juist ja, een hele kluif om dat goed onder controle te krijgen en dan werkt het f-getal ook nog eens precies omgekeerd van wat je zou verwachten. Laat me het proberen uit te leggen.
Diafragma
Zoals ik al zei in dit artikel, is je diafragma de opening in je lens. We beschrijven het diafragma met het f-getal. Wat je voor nu moet weten is dat een hoger f-getal betekend dat de opening in de lens kleiner wordt, wat de scherptediepte weer vergroot. Dit is het deel wat mij ook even tijd heeft gekost om te begrijpen, maar zolang je voor nu even vergeet wat er gebeurt in de lens kun je onthouden, een hoger f-getal is een grotere scherptediepte.
Brandpuntsafstand
De brandpuntsafstand is hoe ver je bent ingezoomd, dus bijvoorbeeld 24 mm of 200 mm. Hier geldt dat hoe verder je inzoomt, hoe kleiner je scherptediepte is, afhankelijk van je diafragma. Zo is de scheptediepte bij f/13 op 24 mm groter dan bij f/13 op 200 mm.
Afstand tot je onderwerp
Maar zo makkelijk is het nog niet, want dit hangt ook weer af van hoe dichtbij je je onderwerp fotografeert. Als je dichterbij je onderwerp komt, neemt de relatieve afstand naar de achtergrond toe en zal je een kleinere scherptediepte krijgen en omgekeerd. Een foto op f/13 op 24 mm op 5 cm van het onderwerp levert minder scherptediepte op dan een foto op f/13 op 24 mm op 10 cm van het onderwerp.
Ruis
Als laatste wil ik het kort nog even hebben over de iso. Voor beginnende fotografen, myself included, is de iso een makkelijke manier om een foto lichter te maken. Je draait aan een knop, er lijkt niets te veranderen en je hebt een lichtere foto. Helaas is het zo makkelijk nog niet. Door de iso hoger in te stellen ontstaat ruis in je foto die je terug ziet als pixels of als je het heel bont maakt als groene en paarse strepen door het beeld. Probeer de iso dus altijd zo laag mogelijk te houden als je kan. Dat wil niet zeggen dat je altijd op je laagste iso moet fotograferen, maar wel zo laag mogelijk als het kan in de situatie waar je je in bevind. Probeer eerst je belichting goed te krijgen met je sluitertijd en diafragma, daarna pas met de iso.
Jouw creatieve keuze
Hoe je het beste om kan gaan met deze keuzes is helemaal aan jou. Wil je iets stil laten staan in je foto? Dan maak je de sluitertijd korter, maar dan zal je op een andere manier je belichting op orde moeten krijgen. Wil je dat alleen de persoon in de voorgrond scherp is? Dan kies je een lager f-getal en zorg je via de sluitertijd en iso dat de belichting donkerder wordt.
